Van Eski Ermenilerinin Yaşadıkları Köylerin Listesi
Ermeni Evlerindeki Gizli Para Kasaları Nerelerde Olur? Rum Ermeni Kiliselerinde Gizli Para Kasaları Nerelerde Olur? Haç Define İşareti Anlamı Nedir? İstavroz Çözümü Nasıl Olur?
Van Eski Ermenilerinin Yaşadıkları Köylerin Listesi
■ Ermenice isim ülke ve beylik adı olarak 4. yy'dan itibaren kaydedilmiştir. Özne hali (nominativ) Mogk', nesne hali (akkuzativ) Mogs biçimini alır. Arapça/Türkçe Müks adı akkuzativden türemiştir. SN
Çatbayır köy - Bahçesaray - Van
E1879, 1928: Arincik [ Erm ar'nçig ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Çömlekçi köy - Bahçesaray - Van
1928 K: Nankas [ Erm ]
Doğanyayla köy - Bahçesaray - Van
1928 K: Arvas [ Erm arvadz? "aralık, yarık, iki tepe arasındaki çukur" ]
■ Meşhur Şeyh Arvasi sülalesinin yurdu olan köydür. Hizan ile Müküs arasındaki geçidi tutan köy SN
Elmayaka köy - Bahçesaray - Van
E1879, 1928: Sipkas [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Paşaköy köy - Bahçesaray - Van
1928 K: Perinkas [ Erm ]
Yaylakonak köy - Bahçesaray - Van
1928 K: Teremağ
E1900 Thierry: T'aramağ [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Kartal köy - Bahçesaray - Van
1928 K: Verezüz [ Erm ]
Küçükköy mah Akyayla - Bahçesaray - Van
1946 MYK: Kiçakos/Kiçoğs
E1900 Thierry: Gcoğs [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
■ Thierry'nin bu köy yakınına yerleştirdiği Kuçğats Vank manastırı, köyün özgün adının Kuçğk'/Kuçğs olduğunu düşündürür. SN
Dikmetaş mah Altındere - Bahçesaray - Van
1928 K: Dimkar
E1900 Thierry: Témkar [ Erm témkar "karşıtaş" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Kırıkhan mah Altındere - Bahçesaray - Van
1946 MYK: Kitris [ Erm ]
Pınarbaşı mah Altıntas - Bahçesaray - Van
1928 K: Paranis [ Erm ]
Akdere mah Bağcılar - Bahçesaray - Van
1928 K: Akrag [ Erm akrag "çiftlik" ]
Evciler mah Bağcılar - Bahçesaray - Van
1928 K: Avaris/Averis [ Erm avers "harabeler" ]
E1900 Thierry: Hawaris
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Gazi mah Bağcılar - Bahçesaray - Van
1928 K: Ğozeplur [ Erm xoziplur "domuztepe" ]
Şerefhan mah Cevizlibelen - Bahçesaray - Van
1928 K: Ağin
E1900 Thierry: Hağin [ Erm ]
Akıncılar mah Cevizlibelen - Bahçesaray - Van
1946 MYK: Eskincaz
E1900 Thierry: Hasgnçav/Hasgnçats [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Anapınar mah Cevizlibelen - Bahçesaray - Van
E1900, 1946: Anapat [ Erm anabad "manastır" ]
Aktaş mah Cevizlibelen - Bahçesaray - Van
1928 K: Keretas
E1902 Epr II.275: Gaytants [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
■ Aziz Tomas adında kilisesi vardı. SN
Petekli mah Cevizlibelen - Bahçesaray - Van
Eski adı: Petetex [ Erm pertitağ "kale mahallesi" ]
■ Der köyün, Şikefti nahiyenin, Ağbak veya Albak tarihî bölgenin adıdır. Yun Aluaka biçimi Roma imp. döneminde kaydedilmiştir. L > Ğ dönüşümü Ermenicede tipiktir. ■ Vital Cuinet'ye göre nahiyenin 19. yy sonlarında nüfusu 22.580 Kürd, 5.690 Türk, 10.000 Nasturi Hıristiyan, 5.000 Ermeni ve 1600 Yahudi idi. SN
Büklümdere köy - Başkale (Albayrak bucağı) - Van
1928 K: İringani/Eringani
E1902 Epr I.798: Erıngan [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
■ 19. yy sonunda 45 hane Ermeni ve 15 hane Kürt nüfusu vardı. Köyde bulunan Surp Sdepannos kilisesi 1660 tarihli idi. SN
■ 9. yy'a ait Eçmiadzin (Meryemana) kilisesi halen ayaktadır. SN
■ Küresünni Avşar yerleşimi metonio
Yavuzlar köy - Başkale (Albayrak bucağı) - Van
1928 K: Tağik [ t'ağig ]
E1902 Epr II.11: T'ağig [ Erm "mahallecik" ]
Yurttepe köy - Başkale (Albayrak bucağı) - Van
1928 K: Pars [ Erm parts "yastık, tümsek" ]
Başkale ilçe - Başkale - Van
1845: Başkale
E905 Ardz: Atamagerd/Hadamagerd [ Erm ]
1578: Albak (idari bölge)
E905 Ardz: Ağpag (idari bölge) [ Erm ]
■ 20. yy başında kısmen Ermeni yerleşimi.
■ Albak/Ağbak diyarının idari merkezi olan Atamagerd/Hadamagerd hisarı burada idi. Osmanlı döneminde Albak kaza merkezi uzun süre Der/Albayrak köyünde iken 1845'te yeniden inşa edilen ve Başkale adını alan kasabaya taşındı. 19. yy'ın ikinci yarısında Hakkari sancağının merkez kasabası idi. SN
■ Katedral, önce okul daha sonra samanlik olarak kullanildi. Köylü restore ettirip korunmasini ister. Anton
Onağıl köy - Çatak - Van
1928 K: Kotis [ Erm ]
YukarıNarlıca köy - Çatak - Van
1928 K: Darnis Ulya
Erm: Verin Darents [ Erm "Yukarı ?" ]
Dokuzdam köy - Çatak (Narlı bucağı) - Van
1946 MYK: Urik [ Erm ur'ig "söğütçük" ]
Konalga köy - Çatak (Narlı bucağı) - Van
1928 K: Martenis [ Erm martents "Med'liler" ]
K2010: Ezdinan [ Kürd ezdînan "Yezidiler" ]
■ Erm Mar ve Mard, Yun Mardaitai, Arab el-Marda adıyla anılan halk, Milat-öncesi kaynaklarda adı geçen İrani bir kavim olan Med'lerdir. İlk anavatanları Van'ın Başkale, Saray ve Çaldıran bölgesi idi. 7. yy'daki Arap fetihlerinden sonra tarih sahnesinde görülmezler. SN
Övecek köy - Çatak (Narlı bucağı) - Van
1946 MYK: Ferhinis
1928 K: Ferhénis [ Erm ]
Çatak ilçe - Çatak - Van
1928 K: Şitak
1865: Tağ [ Erm t'ağ "mahalle" ]
E905 Ardz: Şatax (idari bölge) [ Erm Şadax ]
■ Resmi kullanımda Şitak olan ilçe adı 27.05.1943 tarihli kararname ile Çatak olarak değiştirilmiştir. Şatax/Çatak bölge adı, Tağ ise merkez kasabanın adıdır. 1865'te kaza merkezi Tağ köyüne taşındı. SN
■ Çatak'ın tüm sakinleri Kürt asıllı olup asıl olarak bir ermeni yerleşim birimidir . Ertuşi aşireti'in buradaki baskınlığı çok fazladır. Seyiter
AşağıNarlıca köy - Çatak - Van
1928 K: Darnis Süfla
Erm: Nerkin Darents [ Erm "Aşağı ?" ]
Elmalı mz - Çatak - Van
1928 K: Sortikin
E905 Ardz: Surp Digin [ Erm "Azize Hatun" ]
■ Azize Hripsime ve Gayane kilisesinden ötürü. SN
? mz - Çatak (Narlı bucağı) - Van
1928 K: Ermişad
E1902 Epr: Armşad [ Erm ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
? x - Çatak - Van
1928 K: Açkanis [ Erm ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
? x - Çatak - Van
1928 K: İşkimanis [ Erm ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
Şıvgınlı mz - Çatak - Van
1928 K: Xaçanis [ Erm xaçents "haçlar" ]
? x - Çatak - Van
1928 K: Çiçkanis [ Erm ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
? mz - Çatak - Van
1928 K: Xişet [ Erm ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
? x - Çatak - Van
1928 K: Sozvanis [ Erm ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
? x - Çatak - Van
1928 K: Şahmunis [ Erm ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
? x - Çatak - Van
1928 K: Tağisbar [ Erm ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
? x - Çatak - Van
1928 K: Cemik Noravan [ Erm noravan "yenikent" ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
Tanrıverdi mah Konalga - Çatak - Van
1928 K: Badkan [ Erm ]
? x - Çatak - Van
1928 K: Baxk [ Erm ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
? x - Çatak - Van
1928 K: Kit [ Erm "burun" ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
? x - Çatak - Van
1928 K: Vireşen [ Erm verişén "yukarıköy" ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
? x - Çatak - Van
1928 K: Dinik [ Erm dnig "evcik" ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
Andaç köy - Edremit - Van
1928, 1946 K, MYK: Mars
E1914 K&P: Mark' akk. Mars [ Erm "Kürtler?" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
■ Daha önce Gevaş'a bağlıyken 1987'de Edremit ilçesinin kurulmasıyla bu ilçeye bağlandı. ■ Mar Ermenice `çanak, ölçek` veya (12. yy öncesi Ermenicede) `Kürt` anlamına gelir. Çoğulu Mark', akkuzatif çoğulu Mars'tır. ■ 1914'te 110 Ermeni nüfusu vardı. SN
Enginsu köy - Edremit - Van
1946 MYK: Hareganıs
E1858 Epr II.154: Xaragants [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
■ Daha önce Gevaş'a bağlıyken 1987'de yeni kurulan Edremit ilçesine bağlandı. ■ 1914'te 219 Ermeni nüfusu vardı. SN
AyazPınar köy - Edremit (Gümüşdere bucağı) - Van
1928 K: Sivekerek [ Erm sévakarak "karaçiftlik" ]
Bakımlı mah Çiçekli - Edremit (Gümüşdere bucağı) - Van
■ Ünlü Ermeni asıllı Amerikalı ressam Arshile Gorky'nin (doğumu Vostanik Atoyan, 1904-1948) doğum yeridir. 1914'te 435 Ermeni nüfusu, Vart-Patrik kilisesi ve Surp Vartan manastırı vardı. SN
■ Ardamad kalesi 10. yy tarihçisi Tovma Ardzruni'ye göre MÖ 100 dolayında kral Ardaşes tarafından inşa edildi. Ege bölgesindeki Edremit'le ses benzerliği tesadüftür. ■ Erm ard `tarla, tarım arazisi`, mad `yakın` veya `giriş`. Ancak Eski Farsça arta/arda (`adalet`) sözcüğünden türetilmiş kırali bir isim de mümkündür. ■ 1914'te 720 Ermeni ve 2500 dolayında Kürt nüfusu vardı. 1960'tan sonra sırasıyla Sarmansuyu, Gümüşdere ve 1990'da yeniden Edremit adı verildi. SN
Aşağıgöze köy - Erciş (Deliçay bucağı) - Van
1928 K: Aşağıgöze
E1918 Beg: Şinameç [ Erm "köyiçi" ]
İncesu köy - Erciş (Deliçay bucağı) - Van
1960, 2000 DİE: Derimevi
1928 K: Çirgeşin [ Erm çrgaşén "derecikköy" ]
Kadirasker köy - Erciş (Deliçay bucağı) - Van
1928 K: Kadirasker
E1902 Epr: Gıdradzk'ar [ Erm "kesiktaş" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Keklikova köy - Erciş (Deliçay bucağı) - Van
1928 K: Soskun
E1902 Epr: Sosgun [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
■ Ardzvaper Surp Asdvadzadzin (`kartallı Meryemana`) manastırı bu köyde idi. SN
Pay köy - Erciş (Deliçay bucağı) - Van
1928 K: Pay
E1902 Epr: Payküğ [ Erm "inköy?" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Aşağıakçagedik köy - Erciş (Kocapınar bucağı) - Van
1928 K: Aşağı Hirişo
E1918: Hraşén [ Erm "yangın köyü (göynük)" ]
■ Kürd hirîşo `çamaşır yeri, yunak` halk etimolojisidir. 1930 Zilan katliamı belgelerinde 'Hiraşen' görülür. SN
Çobandüzü köy - Erciş (Kocapınar bucağı) - Van
1928 K: Esbisinek
E1918 Beg: Asbisnag
E1902 Epr I.243: Asbisag [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Çubuklu köy - Erciş (Kocapınar bucağı) - Van
1928 K: Maçaris
E1902 Epr: Macar'ıs [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Karlıyayla köy - Erciş (Kocapınar bucağı) - Van
1928 K: Erbizonk
E1902 Epr: Armizonk' [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Kayaboyun köy - Erciş (Kocapınar bucağı) - Van
1928 K: Hazara [ Erm "binler" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Kekiksırtı köy - Erciş (Kocapınar bucağı) - Van
1928 K: Çölkertis [ Erm ]
Kocapınar bld - Erciş (Kocapınar bucağı) - Van
E1918, 1928 Beg, K: Aği [ Erm "tuzlu" ]
E1902 Epr: Ağihovid [ Erm "tuzdere" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Ortayayla köy - Erciş (Kocapınar bucağı) - Van
1928 K: Zévik [ Kürd "tarlacık" ]
E1918 Beg: Tsvig [ Erm "yumurtacık?" ]
Pınarlı köy - Erciş (Kocapınar bucağı) - Van
1928 K: Xaçrob [ Erm ]
Taşevler köy - Erciş (Kocapınar bucağı) - Van
1928 K: Tonduros
E1902 Epr: T'ontras [ Erm "tandırlı" ]
■ Türk yerleşimi metonio
Taşlıçay köy - Erciş (Kocapınar bucağı) - Van
1928, 1946 K, MYK: Pani [ Kürd pan "yassı" ]
E1918 Beg: Hay [ Erm "Ermeni köyü" ]
Yoldere köy - Erciş (Kocapınar bucağı) - Van
1928 K: Ekrek [ Erm akrag "çiftlik" ]
E1918 Beg: Uğetsor [ Erm "yoldere" ]
YukarıAkçagedik köy - Erciş (Kocapınar bucağı) - Van
1928 K: Yukarı Hirişo [ Erm hraşén "yangın köyü" ]
Ağaçören köy - Erciş - Van
1928 K: Partaş aşağı ve yukarı
E1918 Beg: Pır'naşen [ Erm "zorabat" ]
■ Bariz basım hatası (eski yazıda nun yerine te) olan Partaş adı tüm resmi yayınlarda tekrar edilmiştir. SN
■ Beglaryan haritasına göre Bayramlı ayrı köy olup, Asraf bugünkü Görüşlü köyü, Antsav ise onun birkaç km doğusunda bulunan Üçoğul mezrasıdır. Yerinde tespit edilemedi. SN
Çakırbey köy - Erciş - Van
1928 K: Çakırbey
E1918 Beg: Germants [ Erm ]
1928 K: Zîlan (idari bölge)
■ Bir dönem Zilan nahiyesi merkez köyü idi. Zilan esasen buradan geçen derenin ve vadinin adıdır. Ermenice adı Zolatsor veya Zılatsor (`Zol deresi`) idi. Zilanlı adı verilen eski Kürt aşireti adını bu yöreden alır. SN
■ Erm Arceş, Yun Artsesion biçimleri kullanılmıştır. Çelebibağı açığında bulunan eski Erciş'in Van Gölüne batması üzerine ilçe merkezi 19. yy'dan önce Agants/Eganıs köyüne taşındı. ■ 20. yy başında kasaba nüfusu 1490 Ermeni, 630 Müslim ve 60 Yahudiden oluşmaktaydı. SN
■ Erciş adının en eski sesletilişi olasılıkla, burada kurulu bulunan ve Urartu kralı Argişti dönemine tarihlenen kaleden gelmektedir. Urartu yazılı belgelerinde Erciş civarında Argiştihinili (Argişti'nin kenti/şehri) adlı bir yerleşimin bulunduğu belirtilmektedir. Sonuç olarak Erciş adı Urartu kralı Argişti'nin isminden bozma olabilir. ahmet uhri
■ 1930 Zilan katliamı sırasında tahrip edilen köylerdendir. SN
Aşağıkilise mz - Erciş - Van
E1918 Beg: Zolatsor [ Erm "Zolan vadisi" ]
■ Arçevents Vank adıyla bilinen Havadavor Surp Kevork manastırı bu yerde idi. Şimdi izi kalmamıştır. ■ Yukarıkilise şimdi Yalındam adıyla ayrı köydür. SN
İkizler köy - Gevaş - Van
1946 MYK: Düşüh
1928 K: Dışux
E1902 Epr: Tıjoxk' [ Erm "cehennem" ]
■ Tıjoxk `cehennem` esasen buradan akan derenin adıdır. SN
■ Dereağzı (İşkirt) ve Güzelkonak (Pişvank) köyleri 1989'da Uysal beldesine katıldı. Beldeye 2008'de turistik nedenlerle Ahtamar/Akdamar adasının adı verildi. SN
■ Köyün sırtındaki Alacabük dağı 4. yy'da Indzak'isar `Indzak' dağı` adıyla kaydedilmiştir. Burada bulunan Indzayk' manastırı 10. yy öncesinden beri vardı. SN
■ Gevaş idari bölgenin, Vostan/Vastan ise ilçe merkezi olan kasabanın adıdır. ■ Eski Farsçadan Ermeniceye geçen Vostan sözcüğü `krala ait, krali, kral mülkü` anlamındadır. Tarihçi Khoren'li Movses'e göre Kral Vağarşak (MÖ 2. yy?) Ermeni krallığını yeniden düzenlerken feodal beyler tarafından yönetilen topraklardan başka doğrudan kendisine bağlı saray kullarının yönettiği bazı araziler ayrımış ve bunlara Vostan adı verilmişti. ■ Yaygın görüşe karşın Peutinger Tablosunda anılan Vastauna menzilinin burası olamayacağını Manandyan kanıtlamıştır. SN
Altınsaç köy - Gevaş - Van
1928 K: Kanzak
Erm: Kantsag [ Erm "gömüce" ]
Töreli köy - Gevaş - Van
1946 MYK: Aht
E1858, E1902 Epr: Hağt' [ Erm "zafer?" ]
■ Köyün kuzeydoğusundaki büyük dağ kütlesi tarihte Hağt Dağı adıyla anılır. SN
Tımar köy - Gevaş - Van
E1902, 1928 Epr II.39, K: Tımar
Erm: Xaçard [ Erm "haçdüzü" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Yanıkçay köy - Gevaş - Van
1928 K: Arpit
E1902 Epr: Arpert [ Erm "? kalesi" ]
Ahtamar ada - Gevaş - Van
E390 Pav 21, Aşx: Ağt'amar [ Erm ]
■ 921 yılında inşa edilmiş Surp Haç manastırı kilisesi meşhurdur. Adının kaynağı ve anlamı belirsizdir; `Ah Tamar!` hitabından türemiş olması düşünülemez. SN
Kuşadası ada - Gevaş - Van
E1848 Sark: Arder [ Erm "tarlalar" ]
E666 Aşx: Ardi [ Erm "tarla" ]
Gölgelik mah Daldere - Gevaş - Van
1928 K: Karmirat [ Erm ]
Sütlüce mah Daldere - Gevaş - Van
1928 K: Saxox
E1858: Tsaxoğ [ Erm ]
Kardeşler mah Daldere - Gevaş - Van
1928 K: Derdis [ Erm ]
Tokluca mah Anaköy - Gevaş - Van
1928 K: Miçkanis
E1858 Epr: Mcgants [ Erm "Micik'ler (?)" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Doruklu mah Daldere - Gevaş - Van
1928 K: Ziküh
E1858 Epr: Dzogu [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Gençler mah İn - Gevaş - Van
1928 K: Tağik [ Erm t'ağig "mahallecik" ]
Karşıgeçit mah Kuşluk - Gevaş - Van
1928 K: Verpan [ Erm ]
Balaban mah Kuşluk - Gevaş - Van
Eski adı: Şibut/Şubut [ Erm ]
Beşadım mah Anaköy - Gevaş - Van
E1858 Epr: Dap' [ Erm "düzalan" ]
Görenek mah Anaköy - Gevaş - Van
1946 MYK: Arkinis
E1858: Hargents [ Erm "haneler" ]
Pullupınar mah Daldere - Gevaş - Van
1928 K: Ketis/Kotis [ Erm ]
Varis mv - Gevaş - Van
Eski adı: Varenis [ Erm varents "aşağılar" ]
Barışık mz - Gevaş - Van
1946 MYK: Miçaroz
1928 K: Miçaros [ Erm miç-arôs "orta nadaslık" ]
■ En az 1946'ya dek tam teşekküllü köy statüsünde idi. Ermenice méç, bileşiği miç- `orta` veya `geri`, arôs `ekilmemiş arazi, nadas`. SN
Akbulut köy - Gürpınar (Güzelsu bucağı) - Van
1928 K: Akrak [ Erm akrag "çiftlik" ]
Alnıak köy - Gürpınar (Güzelsu bucağı) - Van
1928 K: Behanis [ Erm bahants ]
Bozyiğit köy - Gürpınar (Güzelsu bucağı) - Van
1928 K: Aréxan
E1902 Epr: Areğ [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
■ 1914'te 192 Ermeni ve 34 Kürt nüfusu, Surp Vartan ve Surp Apraham manastırları vardı. SN
■ Kürd şikeftikan `mağaralılar` muhtemelen Ermenice isimden uyarlanmıştır. SN
Tepegören köy - Gürpınar (Güzelsu bucağı) - Van
1928 K: Zeynis/Zénis [ Erm ]
Tutmaç köy - Gürpınar (Güzelsu bucağı) - Van
1928 K: Kiril
E1902 Epr: K'rel [ Erm ]
Üçgen köy - Gürpınar (Güzelsu bucağı) - Van
1928 K: Uri [ Erm ur'i "söğütlü" ]
Yurtbaşı köy - Gürpınar (Güzelsu bucağı) - Van
1928 K: Şéxan/Şeyxan
E1902 Epr II.216: İşxan [ Erm "bey, hükümdar" ]
■ İşxan adı 10. yy'da burada bulunduğu kaydedilen Ardzruni hanedanına ait kraliyet harasından kalmış olmalıdır. Eprigyan'a göre 19. yy başlarında Ermeni yerleşimi iken, aynı yüzyıl sonlarında Kürtleşmiş idi. SN
Bağrıyanık köy - Gürpınar (Kırkgeçit bucağı) - Van
■ Vaspuragan hanedanının bölünmesinden sonra Abusahl oğlu Gurgen-Haçik Ardzruni'nin asi hükümdarlığının (983-1003) merkezi bu yerde idi. Gurgen'in kalelerinin kalıntıları Kelataş ve Kelaspi dağları üzerinde görülür. Eski Antsevatsik' ülkesinin ve Norduz bölgesinin en eski yerleşimidir. SN
Sapakonak köy - Gürpınar (Kırkgeçit bucağı) - Van
Eski adı: Korit [ Erm ]
Taşlıyazı köy - Gürpınar (Kırkgeçit bucağı) - Van
1928 K: Akçuri [ Erm agçuri "pınargöze" ]
Yedisalkım köy - Gürpınar (Kırkgeçit bucağı) - Van
1928 K: Put
E1902 Epr I.408: Put' [ Erm "kaba, kunt" ]
■ 20. yy başında Kürd yerleşimi.
■ Eprigyan'a göre tarihi 7. yüzyıldan skiye dayanan Puta Surp Asdvadzadzin manastırı 19. yy sonunda metruk fakat sağlam durumdaydı. Köyün batı tarafındaki kale harabesinin yapımında kullanılmış çok sayıda Ermeni mezar taşı görülmekteydi. SN
■ Çavuştepe'de bulunan Urartu hisarı, Ermeni soyunun atası olarak kabul edilen Hayk'ın Kalesi (Haykapert) adıyla anılır. 1914'te 248 Kürt ve 351 Ermeni nüfusu vardı. SN
Erkaldı köy - Gürpınar - Van
1928 K: Hindistan
E1902 Epr: Hnasdan [ Erm "eskiyurt" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
■ 1914'te 209 Ermeni ve 30 Kürt nüfusu vardı. SN
Parmakkapı köy - Gürpınar - Van
1946 MYK: Engüştanis
1928 K: Engujdanis
E1914 Epr I.174, K&P: Angışdants [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
■ 20. yy başında 60 hane Ermeni nüfusu ve Surp Sdepanos kilisesi vardı. SN
■ Farsça Engüşt (parmak) kelimesiyle de ilintili olabilir. Suat ATAN
Sakalar köy - Gürpınar - Van
E1902, 1928 Epr II.195: Xosb [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Yatağan köy - Gürpınar - Van
E1902, 1928 Epr I.3, K: Xék [ Erm ]
■ Xekuts Vank adıyla bilinen tarihi manastır bu köy yakınında idi. SN
Topçudeğirmeni köy - Gürpınar (Yalınca bucağı) - Van
Eski adı: Şahmanis [ Erm ]
Topyıldız köy - Gürpınar (Yalınca bucağı) - Van
1928 K: Mervane [ Kürd "aş." ]
1928 K: Norduz (idari bölge) [ Erm ]
■ 1920'lere dek Norduz kazası merkez kasabası idi. ■ 11. yy'dan itibaren Ermenice Norapert (`yenikale`) adıyla anılan yörenin Türkçe adı muhtemelen Kürtçe/Farsça diz (`kale`) sözcüğünden Nora-diz (`Nora-kalesi`) şeklindedir. Tarih boyunca hemen hemen ulaşılmaz bir müstahkem bölge idi. 1925'ten sonra yakılıp yıkıldı, 1990'larda tamamen boşaltıldı. 20'ye yakın köyden halen ancak bir-ikisi meskûndur. SN
■ Ermenilerin atası kabul edilen Hayk tarafından kurulduğu rivayet edilen Hayk Kalesi (Çavuştepe) nedeniyle Gürpınar bölgesine öteden beri Havatsor `ata deresi` veya Hayatsor/ Hayots tsor `Hayk deresi` adı verilmiştir. Havasor adının Kürd `kızılsu` anlamına gelen avasor'la ilgisi yoktur. Bugünkü ilçe merkezi eski Gığzi/Kiğzi köyüdür. Gığzi'nin 1914'te 312 Ermeni ve 60 Kürt nüfusu vardı. SN
Koçgüden köy - Gürpınar (Güzelsu bucağı) - Van
1928 K: Didanıs [ Erm ]
Bükeç köy - Gürpınar (Kırkgeçit bucağı) - Van
1946 MYK: Aşkan
E1902 Epr I.219: Aşgan [ Erm ]
■ 20. yy başında kısmen Ermeni yerleşimi.
■ 19. yy sonu itibariyle az sayıda Ermeni nüfusu fakat önceki dönemden kalma Surp Hovhannes kilisesi vardı. SN
■ Eprigyan'a göre nüfusu değişik yörelerden gelen muhacirlerden oluştuğu için `karma` anlamına gelen Xarnurt adı verilmiştir. Kürtçede cari olan Xarnik adı da Ermenice `karmaca` anlamına gelebilir. SN
Arıtoprak köy - Merkez (Erçek bucağı) - Van
1928 K: Zeranis
E1914: Zarents [ Erm "Zareh'ler (öz.)" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Azeri yerleşimi
■ Varag esasen dağın adıdır. Ermenice `budak, düğüm` anlamına gelir. Bu mevkide kral Senekerim-Hovhannes 1005 yılı dolayında ünlü Surp Nişan manastırını (Varagavank') inşa etmiştir. 1915'ten önce sadece manastır kompleksinin bulunduğu mevkide daha sonra yıktırılan yapının taşlarıyla köy kurulmuştur. SN
■ Yukarı Bakraçlı köyünde bulunan ve Yedi Kilise (Varaka Surp Hac Vank) olarak anılan kilisenin restorasyon işlemlerinin tapuya takılması üzerine yapılan araştırmada, kilisenin Habertürk Genel Yayın Yönetmeni Fatih Altaylı’nın dedesine ait olduğu ortaya çıktı. Anton
■ 20. yy başında tümü Ermeni olan 300 hane nüfusu vardı. Tarihi Avants 19. yy başlarında göle battığı için daha içeride yeniden inşa edilmiştir. ■ Latince vicus/villa ve Yunanca oíkos ile aynı Hintavrupa kökünden gelen Ermenice avan (çoğ. avank', gen. avants) esasen `sağlam duvarlı ve iç avlulu yapı topluluğu` anlamına gelir (İng court, Alm Hof gibi). Daha sonra `surla çevrili kasaba` anlamı kazanmıştır. SN
Kalecik köy - Merkez - Van
1928 K: Kalecik
E1902 Epr II.98: Lézk'
E482 MKh: Aralézk' [ Erm "Ara-yalayanlar?" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
■ 5. yy'da Khoren'li Movses'in Mar Abas Katina vekayinamesine atfen aktardığı efsaneye göre Asur kraliçesi Şamiram sevgilisi Ara'nın cesedini hayata dönmesi için bu yerde köpek-tanrılara yalattırır. MÖ 4. yy'da Eflatun Devlet kitabında aynı efsaneye değinerek Ermeni Er'in ölüler aleminden geri geldiğini aktarır. ■ 1914'te 1178 Ermeni nüfusu vardı. SN
■ 10. yy'da Van'da hüküm sürmüş olan kral I. Gagik Ardzruni'nin kızı olan Şuşan `zambak` burada ünlü bir manastır inşa etmiştir. SN
Kıratlı köy - Merkez - Van
1928 K: Lamizgirt [ Erm ]
E1914 K&P: Lamazgerd
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Azeri yerleşimi
Sarmaç köy - Merkez - Van
1928 K: Kobanis
E300, E1914 K&P: Koğbents/Goğbants [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Ağartı köy - Merkez (Timar bucağı) - Van
E1914, 1928 K: Ayanis [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
■ Köy yakınındaki Urartu kalesinin sivil yuerleşimi üzerindedir. Kalede 1989 yılından beri devam eden kazı çalışmaları sonucu burasının Urartu kralı II.Rusa dönemine ait Rusai.uru.tur adlı yazlık başkent olduğu anlaşılmıştır. ahmet uhri
Alaköy köy - Merkez (Timar bucağı) - Van
1928 K: Alaköy
E1902, E1914 Epr, K&P: Alür/Alur [ Erm "un?" ]
E1267 Epr I.158: Analür? [ Erm "unsuz?" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Azeri yerleşimi
■ Sadece Vartan Areveltsi'nin Tarih'inde (yak. 1267) görülen Analür adının buraya ait olup olmadığı açık değildir. SN
■ Dimaşk'lı Aziz Anania İsa'nın talebelerinden biriydi. Reliklerinin Ermenistan'a getirildiği rivayet edilir. SN
Dilimli köy - Merkez (Timar bucağı) - Van
1928 K: Xıreşik [ Erm ]
Ermişler köy - Merkez (Timar bucağı) - Van
1928 K: Mîrek [ Kürd mîrek "beycik" ]
E1902 Epr I.251: Asdvadzadzin [ Erm "Meryemana" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
■ Bu köyde bulunan tarihi Meryemana kilisesinde İsa'nın annesine ait olduğu rivayet edilen terlik ve başörtüsü bulunur ve inanç sahiplerince ziyaret edilirdi. SN
Esenpınar köy - Merkez (Timar bucağı) - Van
1928 K: Noravanis
E1914 K&P: Norovants [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Güveçli köy - Merkez (Timar bucağı) - Van
1928 K: Koçeni [ Erm ]
E1914 K&P: Köçni
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Halkalı köy - Merkez (Timar bucağı) - Van
1928 K: Xiciç
E1901 Vic: Xıjişg [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
■ 20. yy başında 100 hane kadar Ermeni nüfusu ve Aziz Stepanos'a adanmış kilisesi vardı. SN
Kasımoğlu köy - Merkez (Timar bucağı) - Van
1928 K: Kasımoğlu
E1914 K&P: Gyusnents
E1902 Epr: Kusnents [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Azeri yerleşimi
Kumluca köy - Merkez (Timar bucağı) - Van
1928 K: Norşin
E1914 K&P: Norşén [ Erm "yeniköy" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Ocaklı köy - Merkez (Timar bucağı) - Van
1928 K: Komk
E1914 K&P: Komk'/Koms [ Erm "ağıllar" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Otluca köy - Merkez (Timar bucağı) - Van
1928 K: Şeyxˁayine?
1914 K&P: Şeyxˁatiye? [ Kürd/Tr "şeyh ihsanı?" ]
E1914 K&P: Çraşen [ Erm "suköyü" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
■ Kevorkian-Pabudjian'a göre Kürtçe/Türkçe adı Şeyh-atiye'dir. Dahiliye Vekâleti listesinde görülen Şeyh-ayine basım hatası olmalıdır (eski yazıda te-ye yerine ye-nun). SN
■ Amgupert `keçi kalesi` demektir. Urartulardan kalan Amüg/Amik kalesi 7. yy'da Şirak'lı Anania'nın coğrafyasında zikredilmiştir. Tovma Ardzruni vekayinamesi, Vaspuragan kralı I. Kakig tarafından 10. yy başında Araplardan fethini kaydeder. SN
Yumrutepe köy - Merkez (Timar bucağı) - Van
1946 MYK: Dirleşen
E1914, 1928 K: Dérlaşén [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Azeri yerleşimi
■ Tarihçi Byzantion'lu Faustus Arest kasabası yakınında bulunan kraliyet balıkhaneleri civarında Ermenistan kralı Xosrov'un İran ordusunu yenilgiye uğratmasını anlatır. SN
■ Eski adını yakınındaki Kordzod (`işli`) kalesinden alır. 1878 harbinde Şeyh Celaleddin tarafından tamamen tahrip edildikten sonra yeniden canlandığı ve 19. yy sonunda 80-90 hane Ermeni nüfusu olduğu anlatılır. SN
Ünseli bld - Muradiye - Van
1928 K: Ernis
E1918 Beg: Ar'nisd [ Erm "kıyı konak" ]
Yumaklı köy - Muradiye - Van
1946 MYK: Anzaf
1928 K: Anzav
E1918 Beg: Andzar' [ Erm "ağaçsız" ]
■ Asıl adı Anzar iken 1928 Dahiliye Vekâleti listesinde yazım hatası (re yerine vav) sonucu Anzav yazıldığı, daha sonra bu hatanın resmi yayınlarda sürdürüldüğü muhtemeldir. Yerinde tespit edilmedi. SN
■ En erken 1035 yılında kentin Bizans imparatoru 4. Mihail tarafından yerel Müslüman Ermeni hükümdarından alınması kaydedilmiştir. Halk arasından yaygın olan Kürd Bargirî `beygirli` veya `ağır yüklü` yorumu bilgisizlik eseridir. SN
AşağıTulgalı köy - Özalp (Dorutay bucağı) - Van
1928 K: Axorik Süfla [ Erm axorig "ahırcık" ]
■ Küresünni Avşar yerleşimi. metonio
YukarıTulgalı köy - Özalp (Dorutay bucağı) - Van
1928 K: Yukarı Axorik [ Erm axorig "ahırcık" ]
Bağrıaçık köy - Özalp - Van
1928 K: Parsi [ Erm ]
Kalecik köy - Özalp - Van
1928 K: Kalecik
E905 Ardz: Tor'navan [ Erm "torun (veya yeğen) hisarı?" ]
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder