Rum Ermeni Kiliselerinde Gizli Para Kasaları Nerelerde Olur?
Haç Define İşareti Anlamı Nedir? İstavroz Çözümü Nasıl Olur?
Ağrı'da Yaşamış Ermenilere Ait Köyler Eski Yerleşim Yerleri
Tavla köy - Diyadin - Ağrı
1928 K: Tavla
E1918 Beg: Varşagavan [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Toklucak köy - Diyadin - Ağrı
1928 K: Toklucak
E1918 Beg: Nbadagan [ Erm "Nbad (dağı) yeri" ]
■ Şimdi Taşteker Dağı adı verilen Nbad Dağı (Strabo'da Niphates) imparator Valens emrindeki Roma ordusunun 371 yılında Sasanilere karşı kazandığı zaferle anılır. SN
Ulukent köy - Diyadin - Ağrı
1928 K: Ulukend
E1918 Beg: Ulatsor [ Erm "oğlakdere" ]
■ Ulukend adı şüphesiz Ermenice addan ses benzetmesi yoluyla uyarlanmıştır. Köyün ulu olacak bir yanı yoktur. SN
Yanıkçukur köy - Diyadin - Ağrı
1928 K: Tendürek [ Erm t'ondrag "tandır fırını" ]
? x - Diyadin - Ağrı
Y545 Pr: Anglôn
E451 Yeğ, Parp, Parp: Ankğ [ Erm "akbaba" ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
■ 5. yy'da Ermeni-İran ve 6. yy'da Bizans-İran savaşlarında sıklıkla anılan Ankeğ kalesi kasabası Diyadin'in karşı kıyısında ve birkaç mil yukarısında bulunmaktaydı. Halen harabeliktir. SN
Besler köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Yukarı Sürbehan
E1918 Beg: Verin Surp Ohan [ Erm "Yukarı Aziz Ohan (Ohannes, Yahya)" ]
Buyuretti köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Noreşin
E1918 Beg: Noraşén [ Erm "yeniköy" ]
Çetenli köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1840, 1928 K: Teperiz
E1918 Beg: Pertaşén / Tapariz [ Erm pertaşén "kaleköy" ]
■ Charles Texier bu köyün yakınında gördüğü kale kalıntısını anlatır. SN
Çömçeli köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Gulesor [ Kürd "kızılgül?" ]
E1918 Beg: Keğatsor [ Erm "güzeldere?" ]
Dolaklı köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Gamercik
E1918 Beg: Gamrçig [ Erm "köprücük" ]
Esnemez köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Xarik [ Kürd xarik "eğrice" ]
E1918 Beg: Vşdagal [ Erm ]
Kızılkaya köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Kızılkaya
E1918 Beg: Palatsor [ Erm "pusludere" ]
Ortaköy köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Ortakend
E1918 Beg: Miçnavan [ Erm "ortakent" ]
Pullutarla köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Kurıkmirza [ Kürd kurikmîrza "Mirzaoğlu" ]
E1918 Beg: Kalusd [ Erm "geliş" ]
Tanıktepe köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1946 MYK: Girkop
1928 K: Girkob [ Kürd "doruktepe" ]
E1918 Beg: Hragn [ Erm "ateştepe" ]
Telçeker köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Aşağı Sürbehan
E1918 Beg: Nerkin Surpohan [ Erm Surp Ohan "Aziz Ohan (Ohannes, Yahya)" ]
Yanoba köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Melkon Komu [ Erm Melkon "öz." ]
Çalı köy - Doğubeyazıt (Suluçem bucağı) - Ağrı
1928 K: Çalı
E1918 Beg: Verin Darig [ Erm "Yukarı Darik (?)" ]
Güllüce köy - Doğubeyazıt (Suluçem bucağı) - Ağrı
1928 K: Güllüce
E1918 Beg: Xaç [ Erm "haç" ]
Kalecik köy - Doğubeyazıt (Suluçem bucağı) - Ağrı
1928 K: Kalecik
E1918 Beg: Galatsor [ Erm "harmandere" ]
Karaşeyh köy - Doğubeyazıt (Suluçem bucağı) - Ağrı
1928 K: Karaşeyh
E1918 Beg: Ayritsor [ Erm "mağaraderesi" ]
Suluçem köy - Doğubeyazıt (Suluçem bucağı) - Ağrı
1928 K: Mosun
E1918 Beg: Dzığug [ Erm "sazlık, batak" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Kürd yerleşimi (Celali aşireti).
■ 20. yy başında 774 Ermeni nüfusu vardı. SN
Doğubeyazıt ilçe - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Bayezid
E390, E1918 Pav 167, Beg: Taruynk' [ Erm ]
■ Antik çağdan itibaren Erm Daruynk'/Taruynk' adıyla anılan kaledir. Kasabaya adını veren Bayezid'in kim olduğu belli değildir. Kürd Bâyezîd (`Yezidi soyu`) ihtimali önerilmiştir. ■ 1927'de Ağrı vilayeti merkezi oldu. Kısa bir süre sonra il merkezi Karaköse (şimdi Ağrı) kentine taşındı. Bayezid kenti 1930 Kürd isyanı esnasında tahrip edildiği için 6 km kuzeybatıda ovada Doğubayezid adıyla yeniden kuruldu. SN
■ © 19.07.1865 Bayezid'e merbut Haydaranlı Aşireti'nin Adamanlı Taifesi Müdürü Mirza oğlu Ömer Ağa'nın ahali, diğer aşiretler ve yolculara yaptığı zulüm deyar heyran
Türkmen mah Çiftlik - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Türkmen
E1918 Beg: Türkmenaşén [ Erm "Türkmen köyü" ]
Uğrak mz - Doğubeyazıt (Suluçem bucağı) - Ağrı
E1918 K: Xaç [ Erm ]
Dolutaş köy - Eleşkirt - Ağrı
1928 K: Mardo [ Erm "Med'li (Kürt)" ]
■ Van-Çatak-Konalga maddesine bakınız. SN
■ 3-5 Karapapak hanesi mevcuttur. seyyah
Ergözü köy - Eleşkirt - Ağrı
E1902, 1928 Epr, K: Tavo [ Erm t'av gen. t'avu "çalılık, sık koruluk" ]
■ 1852-56 Rus savaşına dek 150 haneli bir Ermeni köyü imiş. Bu tarihte nüfusu Erivan ovasına göçmüş. Son kalan birkaç hanenin tuttuğu Kürt işçiler çoğalarak köye sahip olmuşlar. 1890'larda kilisenin ahır olarak kullanıldığı, eski evlerin içler acısı bir halde bulunduğu belirtiliyor (Epr I.569). SN
Öztoprak köy - Eleşkirt - Ağrı
1928 K: Arapkomu
E1902 Epr I.495: Komk' [ Erm "ağıllar" ]
■ Köyün bir saat güneydoğusunda bulunan Surp Kevork manastırı 19. yy sonunda meşhur bir ziyaretgâh idi. SN
Palakçayırı köy - Eleşkirt - Ağrı
1928 K: Kopal [ Erm gopal "tokmak, başı topuzlu değnek" ]
Toprakkale köy - Eleşkirt - Ağrı
1514 Krz 107: Alaşgerd Toprakhisarı
1282 Bibi: Walaşgerd
E390, E1902 Pav I.33: Vağarşagerd [ Erm "Vağarş (öz.) kenti" ]
■ 20. yy başında kısmen Ermeni yerleşimi.
■ Eleşkirt ilçesine adını veren tarihi Vağarşagerd/Alaşgerd kasabası burasıdır. 2. yy sonlarında 2. Arşag oğlu kral Vağarş tarafından inşa edildi. İlçe merkezi 20. yy'da halen bulunduğu Zêdkan/Zeydikan kasabasına taşındı. ■ 19. yy sonunda 130 hane Ermeni nüfusu vardı. SN
Yücekapı bld - Eleşkirt - Ağrı
1946 MYK: Hanzir
1928 K: Xanzir
E1902 Epr II.152: Xasdur/Xosdur [ Erm hatsdur? "ekmekveren" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
■ 20. yy başında 70 hane Ermeni kadim, 30 hane Ermeni Katolik, birkaç hane Ermeni Protestan ve 8 hane Müslüman Kürt nüfusu vardı. SN
■ Halihazırda Ahıska muhacirleri ikamet eder. seyyah
Eleşkirt ilçe - Eleşkirt - Ağrı
E1902, 1928 K: Zêdkan/Zeydikan [ Kürd "aş." ]
E390 Pav: Vağarşagerd (başka yer) [ Erm "Vağarşag (öz.) hisarı" ]
1790: Eleşkird (idari bölge)
■ İlçeye adını veren eski Eleşkird şimdiki merkezin 12 km doğusunda bulunan Toprakkale hisarıdır. Zeydikan veya Zidlikan köyü 20. yy'da ilçe merkezi olmuştur. ■ Kentin MÖ 2. yy'da Ermenistan egemeni olan ve Arşaguni kraliyet hanedanının kurucusu sayılan Vağarşag tarafından kurulduğu rivayet edilir. Ancak bu yöndeki en erken yazılı kayıt yaklaşık 550 yıl sonrasına aittir. SN
■ Nüfusunun çoğunluğu Kürttür. Farklı tarihlerde Karapapak ve Ahıska muhaciri iskanları da yapılmıştır.. seyyah
■ © 08.07.1790 Eleşkird Mutasarrıflığı'na yurtluk ve ocaklık olarak Abdülfettah Paşa'nın oğlu Halil Bey'in tayini. deyar heyran
Tükenmez köy - Hamur - Ağrı
1928 K: Malxas
E905 Ardz: Mağxaz [ Erm "idari bir rütbe, muhafızbaşı" ]
■ Tarihçi Khorenatsi'ye göre MÖ 2. yy'da kral Vağarşag Ağrı yöresinin egemeni olan Xorxoruni hanedanının bir koluna babadan oğula geçme kaydıyla kraliyet muhafız birliği komutanlığı ve Malxas/Mağxaz unvanı vermiş idi. Bu sülale en azından 7. yy sonlarına dek bölgede hüküm sürmüştür. ■ Kral Vağarşag Part/Eşkâniyan sülalesinden olduğu gibi, Malhas/Mağxaz unvanının da bir İrani dilde olması gerekir. Ermeniler arasında halen sık kullanılan bir erkek adı ve Erivan'ın en ünlü caz kulübünün adıdır. SN
Yapılı köy - Hamur - Ağrı
1928 K: Şénük/Şehinük [ Erm şénig? "köyceğiz" ]
Ortakent köy - Merkez (Cumaçay bucağı) - Ağrı
1928 K: Ortakent
E1918 Beg: Tsorahovid [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Sağırtaş köy - Merkez (Cumaçay bucağı) - Ağrı
1928 K: Sağırtaş
E1918 Beg: Zağonk' [ Erm ]
Aşkale köy - Merkez - Ağrı
E1902, 1928 K: Aşkale
E1918 Beg: Aşge [ Erm ]
■ 20. yy başında kısmen Ermeni yerleşimi.
Çamurlu köy - Merkez - Ağrı
1928 K: Çamurlu
E1918 Beg: İritsu keğ [ Erm "papazköy" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Kürd yerleşimi (Bekiran aşireti).
Ozanlar köy - Merkez - Ağrı
1928 K: İranos
E1902 Epr I.655, Beg: Yeranos [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Yığıntepe köy - Merkez - Ağrı
1902, 1928 K: Yeğnitepe
E1902 Epr I.404: Plur [ Erm "höyük" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Karapapak yerleşimi
■ 5. yy başında Ermeni kilisesine yeniden örgütleyen Aziz Sahag bu köyde ölmüştür. 1893'te 76 hanede 500 dolayında Ermeni nüfusu vardı. SN
■ Şimdi Kürt Karapapak karışık yerleşimidir. mose
YukarıSaklıca köy - Merkez - Ağrı
1946 MYK: Yukarı Veretek
1928 K: Veretik ulya [ Erm ]
Ballıbostan köy - Merkez (Murat bucağı) - Ağrı
1928 K: Kazer
E1918 Beg: Ğazaraküğ [ Erm "Lazar (öz.) köyü" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Kürd/Karapapak yerleşimi
Geçitalan köy - Merkez (Murat bucağı) - Ağrı
1928 K: Gerger [ Erm gargar' "yığmataş, tümülüs, höyük" ]
■ Kürd yerleşimi
■ Karapapak köyü iken halihazırda büyük ölçüde Kürtleşmiştir. seyyah
Yazılı köy - Merkez (Murat bucağı) - Ağrı
1928 K: Mengeser
E1918 Beg: Mangasar [ Erm "yavrucuk (İsacık) dağı" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Karapapak yerleşimi
■ Mangasar esasen buranın 16 km kuzrydoğusunda bulunan dağın (Ziyaret Tepesi) ve o dağdan doğan ırmağın (Körsu Deresi) adıdır. SN
Meydandağı köy - Patnos (Dedeli bucağı) - Ağrı
1928 K: Xırindanis [ Erm ]
Tanyeli köy - Patnos - Ağrı
1928 K: Miç [ Erm "orta" ]
Erm: Miçnkeğ [ Erm "ortaköy" ]
Dağalan köy - Patnos (Sarısu bucağı) - Ağrı
1928 K: Arziğak [ Erm ]
Çatmaoluk köy - Patnos (Sarısu bucağı) - Ağrı
1928 K: Mendesor [ Erm ]
Patnos ilçe - Patnos - Ağrı
E905 Ardz: Patnots [ Erm padnots? "odunluk?" ]
■ Erm Patnots 10. yy'dan itibaren kaydedilmiştir. +nots eki Ermenice `+lik` anlamındadır, ancak Erm *Padnots `odunluk` sözcüğüyle birleştirilmesi tahminden ileriye gidemez. Bazı Türkçe kaynaklarda zikredilen Yun Patisos/Patissos adı hayal mahsulüdür. SN
■ Yerin adı büyük ihtimalle çevre sazlıklarda bulunan ördeklerin [ Erm. Pat/Bad:Ördek ] bolluğundan kaynaklanmaktadır (?) Anton
■ © 22.01.1863 Erzurum ve Hakkari eyaletleri dahilinde kain Malazgird, Sarısu, Patnos ve Erciş kazalarında meskun Hasnanlı ve Haydaranlı Aşiretleri aralarındaki husumetten doğan olayları önlemek üzere Anadolu Ordusu tarafından Miralay İsmail Bey'in görevlendirildiği. deyar heyran
Bayramyazı köy - Taşlıçay - Ağrı
1928 K: Alikur
E1918 Beg: Ağixor [ Erm "tuzluçukur" ]
■ Kürd yerleşimi (Celali aşireti).
■ Azeri köyü iken tedricen Kürtleşmiştir. seyyah
Geçitveren köy - Taşlıçay - Ağrı
1946 MYK: Gulesor/Gılesor
E1918 K: Keğatsor [ Erm "güzeldere" ]
■ Karapapak yerleşimi
■ Karapapak köyüdür. Kürd Gulêsor `kızılgül` yorumu bu nedenle zayıf olasılıktır. SN
Samanyolu köy - Taşlıçay - Ağrı
1928 K: Usikomu [ Kürd komikaûsê "Yusuf ağılı" ]
E1918 Beg: Husigikom [ Erm "Yusuf ağılı" ]
■ Kürd yerleşimi (Plakani aşireti).
Taşteker köy - Taşlıçay - Ağrı
1514, 1928 Krz 107: Üçkilise
E390, E482 Pav 121, MKh: Pakavan [ Erm "tapınakkent" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Kürd yerleşimi (Celali aşireti).
■ Hıristiyanlık öncesinde Ermeni ülkesinin en ünlü Zerdüştî ateş tapınağı buradaydı. 371 yılında Başkomutan Muşeğ Mamigonyan Bagavan'da İranlılara karşı zafer kazandı. Köyün sırtındaki Taşteker Dağı eski metinlerdeki Nbad/Nipates Dağı'dır. SN
Yukarıtaşlıçay köy - Taşlıçay - Ağrı
1928 K: Yukarıtaşlıçay
E1918 Beg: Tsünag [ Erm "karpınar" ]
■ Azeri yerleşimi
Dorukdibi köy - Tutak - Ağrı
E905, 1928 Ardz, K: Hasun [ Erm hasun "olgun" ]
Dönertaş köy - Tutak - Ağrı
1928 K: Kalé
E1902 Epr I.177: Gale [ Erm "harman" ]
■ 1820'lere dek Ermeni yerleşimi iken daha sonra terkedilmiş ve Kürtlerce iskân edilmiştir. SN
Ekincek köy - Tutak - Ağrı
1928 K: Sevik/Sevk
E1902 Epr I.177: Sevk' [ Erm "karalar" ]
■ Karapapak yerleşimi
■ 1820'lere dek Ermeni yerleşimi iken daha sonra terkedilmiş ve Karapapak muhacirler iskân edilmiştir. SN
Tutak ilçe - Tutak - Ağrı
1928 K: Tutak [ Kürd dutax? "ikimahalle" ]
Osm: Antep/Antap (idari bölge)
E1902 Epr I.176: Andap' (idari bölge) [ Erm ]
■ İdari bölge adı öteden beri Andap/Antap'tır. Ortaçağ Ermeni kaynaklarındaki Dvaradzadap' iline tekabül eder. İsim muhtemelen Ermenide dap' `düzlük, alan` kelimesiyle igili olmakla birlikte tam yapısı açık değildir. ■ Kasaba 1878'de iskân edildi. Nehrin iki yakasını kapladığı için İkimahalle adı verildiği rivayet edilir. SN
■ 1878'de Karapapak nüfusun iskân edildiği bir yer iken günümüzde Türk-Kürt nüfus eşitlenmiştir. seyyah
Yolüstü köy - Merzifon - Amasya
1928 K: Görköy [ Tr göl? ]
E1902 Epr II.99: Lic [ Erm "göl" ]
■ Eprigyan'a göre 19. yy başında 200 haneli zengin bir Ermeni köyü iken dağılmıştır. 19. yy sonunda 20 hane Ermeni ve 40 hane Türk nüfusu vardır. Türkçe adı muhtemelen `göl` sözcüğünden bozulmuştur. SN
Aktarla köy - Merzifon (Sarıbuğday bucağı) - Amasya
1928 K: Nurani [ Erm nor ani "yeni Ani" ]
Çaybaşı köy - Merzifon (Sarıbuğday bucağı) - Amasya
1928 K: Löşdiğin [ Erm ]
Kızıleğrek köy - Merzifon (Sarıbuğday bucağı) - Amasya
1928 K: Kızıl Ekrek [ Erm akrag "çiftlik" ]
■ Kürd yerleşimi (Şêxbizin aşireti).
Ilıpınar köy - Taşova (Esençay bucağı) - Amasya
1928 K: Çermük [ Erm çermug "ılıca" ]
■ Gürcü yerleşimi
YazıSöğüt köy - Şereflikoçhisar - Ankara
1928 K: Derevenk [ Erm diravank' "İsa manastırı" ]
■ Türk yerleşimi. Mert Çakmak
Ulugüney köy - Alanya - Antalya
1282, 1946 Bibi, MYK: Alara
E1274 Smp: Alara Pert [ Erm "Alar kalesi" ]
■ 12. yy sonlarında Kilikya kralı III. Levon'a tabi Manavgad'lı Mixael adlı kişinin beylik merkezi idi. Asıl isim Alar olup Türkçeye muhtemelen Ermenice genitiv hali olan Alara aktarılmıştır; nihai kökeni belirsizdir. SN
Akkiraz köy - Çıldır (Kurtkale bucağı) - Ardahan
1928 K: Kertene
E1918 Beg: Krtnaküğ [ Erm "Krtn (?) köyü" ]
■ Ahıskalı Türk yerleşimi metonio Tavla köy - Diyadin - Ağrı
1928 K: Tavla
E1918 Beg: Varşagavan [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Toklucak köy - Diyadin - Ağrı
1928 K: Toklucak
E1918 Beg: Nbadagan [ Erm "Nbad (dağı) yeri" ]
■ Şimdi Taşteker Dağı adı verilen Nbad Dağı (Strabo'da Niphates) imparator Valens emrindeki Roma ordusunun 371 yılında Sasanilere karşı kazandığı zaferle anılır. SN
Ulukent köy - Diyadin - Ağrı
1928 K: Ulukend
E1918 Beg: Ulatsor [ Erm "oğlakdere" ]
■ Ulukend adı şüphesiz Ermenice addan ses benzetmesi yoluyla uyarlanmıştır. Köyün ulu olacak bir yanı yoktur. SN
Yanıkçukur köy - Diyadin - Ağrı
1928 K: Tendürek [ Erm t'ondrag "tandır fırını" ]
? x - Diyadin - Ağrı
Y545 Pr: Anglôn
E451 Yeğ, Parp, Parp: Ankğ [ Erm "akbaba" ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
■ 5. yy'da Ermeni-İran ve 6. yy'da Bizans-İran savaşlarında sıklıkla anılan Ankeğ kalesi kasabası Diyadin'in karşı kıyısında ve birkaç mil yukarısında bulunmaktaydı. Halen harabeliktir. SN
Besler köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Yukarı Sürbehan
E1918 Beg: Verin Surp Ohan [ Erm "Yukarı Aziz Ohan (Ohannes, Yahya)" ]
Buyuretti köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Noreşin
E1918 Beg: Noraşén [ Erm "yeniköy" ]
Çetenli köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1840, 1928 K: Teperiz
E1918 Beg: Pertaşén / Tapariz [ Erm pertaşén "kaleköy" ]
■ Charles Texier bu köyün yakınında gördüğü kale kalıntısını anlatır. SN
Çömçeli köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Gulesor [ Kürd "kızılgül?" ]
E1918 Beg: Keğatsor [ Erm "güzeldere?" ]
Dolaklı köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Gamercik
E1918 Beg: Gamrçig [ Erm "köprücük" ]
Esnemez köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Xarik [ Kürd xarik "eğrice" ]
E1918 Beg: Vşdagal [ Erm ]
Kızılkaya köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Kızılkaya
E1918 Beg: Palatsor [ Erm "pusludere" ]
Ortaköy köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Ortakend
E1918 Beg: Miçnavan [ Erm "ortakent" ]
Pullutarla köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Kurıkmirza [ Kürd kurikmîrza "Mirzaoğlu" ]
E1918 Beg: Kalusd [ Erm "geliş" ]
Tanıktepe köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1946 MYK: Girkop
1928 K: Girkob [ Kürd "doruktepe" ]
E1918 Beg: Hragn [ Erm "ateştepe" ]
Telçeker köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Aşağı Sürbehan
E1918 Beg: Nerkin Surpohan [ Erm Surp Ohan "Aziz Ohan (Ohannes, Yahya)" ]
Yanoba köy - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Melkon Komu [ Erm Melkon "öz." ]
Çalı köy - Doğubeyazıt (Suluçem bucağı) - Ağrı
1928 K: Çalı
E1918 Beg: Verin Darig [ Erm "Yukarı Darik (?)" ]
Güllüce köy - Doğubeyazıt (Suluçem bucağı) - Ağrı
1928 K: Güllüce
E1918 Beg: Xaç [ Erm "haç" ]
Kalecik köy - Doğubeyazıt (Suluçem bucağı) - Ağrı
1928 K: Kalecik
E1918 Beg: Galatsor [ Erm "harmandere" ]
Karaşeyh köy - Doğubeyazıt (Suluçem bucağı) - Ağrı
1928 K: Karaşeyh
E1918 Beg: Ayritsor [ Erm "mağaraderesi" ]
Suluçem köy - Doğubeyazıt (Suluçem bucağı) - Ağrı
1928 K: Mosun
E1918 Beg: Dzığug [ Erm "sazlık, batak" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Kürd yerleşimi (Celali aşireti).
■ 20. yy başında 774 Ermeni nüfusu vardı. SN
Doğubeyazıt ilçe - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Bayezid
E390, E1918 Pav 167, Beg: Taruynk' [ Erm ]
■ Antik çağdan itibaren Erm Daruynk'/Taruynk' adıyla anılan kaledir. Kasabaya adını veren Bayezid'in kim olduğu belli değildir. Kürd Bâyezîd (`Yezidi soyu`) ihtimali önerilmiştir. ■ 1927'de Ağrı vilayeti merkezi oldu. Kısa bir süre sonra il merkezi Karaköse (şimdi Ağrı) kentine taşındı. Bayezid kenti 1930 Kürd isyanı esnasında tahrip edildiği için 6 km kuzeybatıda ovada Doğubayezid adıyla yeniden kuruldu. SN
■ © 19.07.1865 Bayezid'e merbut Haydaranlı Aşireti'nin Adamanlı Taifesi Müdürü Mirza oğlu Ömer Ağa'nın ahali, diğer aşiretler ve yolculara yaptığı zulüm deyar heyran
Türkmen mah Çiftlik - Doğubeyazıt - Ağrı
1928 K: Türkmen
E1918 Beg: Türkmenaşén [ Erm "Türkmen köyü" ]
Uğrak mz - Doğubeyazıt (Suluçem bucağı) - Ağrı
E1918 K: Xaç [ Erm ]
Dolutaş köy - Eleşkirt - Ağrı
1928 K: Mardo [ Erm "Med'li (Kürt)" ]
■ Van-Çatak-Konalga maddesine bakınız. SN
■ 3-5 Karapapak hanesi mevcuttur. seyyah
Ergözü köy - Eleşkirt - Ağrı
E1902, 1928 Epr, K: Tavo [ Erm t'av gen. t'avu "çalılık, sık koruluk" ]
■ 1852-56 Rus savaşına dek 150 haneli bir Ermeni köyü imiş. Bu tarihte nüfusu Erivan ovasına göçmüş. Son kalan birkaç hanenin tuttuğu Kürt işçiler çoğalarak köye sahip olmuşlar. 1890'larda kilisenin ahır olarak kullanıldığı, eski evlerin içler acısı bir halde bulunduğu belirtiliyor (Epr I.569). SN
Öztoprak köy - Eleşkirt - Ağrı
1928 K: Arapkomu
E1902 Epr I.495: Komk' [ Erm "ağıllar" ]
■ Köyün bir saat güneydoğusunda bulunan Surp Kevork manastırı 19. yy sonunda meşhur bir ziyaretgâh idi. SN
Palakçayırı köy - Eleşkirt - Ağrı
1928 K: Kopal [ Erm gopal "tokmak, başı topuzlu değnek" ]
Toprakkale köy - Eleşkirt - Ağrı
1514 Krz 107: Alaşgerd Toprakhisarı
1282 Bibi: Walaşgerd
E390, E1902 Pav I.33: Vağarşagerd [ Erm "Vağarş (öz.) kenti" ]
■ 20. yy başında kısmen Ermeni yerleşimi.
■ Eleşkirt ilçesine adını veren tarihi Vağarşagerd/Alaşgerd kasabası burasıdır. 2. yy sonlarında 2. Arşag oğlu kral Vağarş tarafından inşa edildi. İlçe merkezi 20. yy'da halen bulunduğu Zêdkan/Zeydikan kasabasına taşındı. ■ 19. yy sonunda 130 hane Ermeni nüfusu vardı. SN
Yücekapı bld - Eleşkirt - Ağrı
1946 MYK: Hanzir
1928 K: Xanzir
E1902 Epr II.152: Xasdur/Xosdur [ Erm hatsdur? "ekmekveren" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
■ 20. yy başında 70 hane Ermeni kadim, 30 hane Ermeni Katolik, birkaç hane Ermeni Protestan ve 8 hane Müslüman Kürt nüfusu vardı. SN
■ Halihazırda Ahıska muhacirleri ikamet eder. seyyah
Eleşkirt ilçe - Eleşkirt - Ağrı
E1902, 1928 K: Zêdkan/Zeydikan [ Kürd "aş." ]
E390 Pav: Vağarşagerd (başka yer) [ Erm "Vağarşag (öz.) hisarı" ]
1790: Eleşkird (idari bölge)
■ İlçeye adını veren eski Eleşkird şimdiki merkezin 12 km doğusunda bulunan Toprakkale hisarıdır. Zeydikan veya Zidlikan köyü 20. yy'da ilçe merkezi olmuştur. ■ Kentin MÖ 2. yy'da Ermenistan egemeni olan ve Arşaguni kraliyet hanedanının kurucusu sayılan Vağarşag tarafından kurulduğu rivayet edilir. Ancak bu yöndeki en erken yazılı kayıt yaklaşık 550 yıl sonrasına aittir. SN
■ Nüfusunun çoğunluğu Kürttür. Farklı tarihlerde Karapapak ve Ahıska muhaciri iskanları da yapılmıştır.. seyyah
■ © 08.07.1790 Eleşkird Mutasarrıflığı'na yurtluk ve ocaklık olarak Abdülfettah Paşa'nın oğlu Halil Bey'in tayini. deyar heyran
Tükenmez köy - Hamur - Ağrı
1928 K: Malxas
E905 Ardz: Mağxaz [ Erm "idari bir rütbe, muhafızbaşı" ]
■ Tarihçi Khorenatsi'ye göre MÖ 2. yy'da kral Vağarşag Ağrı yöresinin egemeni olan Xorxoruni hanedanının bir koluna babadan oğula geçme kaydıyla kraliyet muhafız birliği komutanlığı ve Malxas/Mağxaz unvanı vermiş idi. Bu sülale en azından 7. yy sonlarına dek bölgede hüküm sürmüştür. ■ Kral Vağarşag Part/Eşkâniyan sülalesinden olduğu gibi, Malhas/Mağxaz unvanının da bir İrani dilde olması gerekir. Ermeniler arasında halen sık kullanılan bir erkek adı ve Erivan'ın en ünlü caz kulübünün adıdır. SN
Yapılı köy - Hamur - Ağrı
1928 K: Şénük/Şehinük [ Erm şénig? "köyceğiz" ]
Ortakent köy - Merkez (Cumaçay bucağı) - Ağrı
1928 K: Ortakent
E1918 Beg: Tsorahovid [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Sağırtaş köy - Merkez (Cumaçay bucağı) - Ağrı
1928 K: Sağırtaş
E1918 Beg: Zağonk' [ Erm ]
Aşkale köy - Merkez - Ağrı
E1902, 1928 K: Aşkale
E1918 Beg: Aşge [ Erm ]
■ 20. yy başında kısmen Ermeni yerleşimi.
Çamurlu köy - Merkez - Ağrı
1928 K: Çamurlu
E1918 Beg: İritsu keğ [ Erm "papazköy" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Kürd yerleşimi (Bekiran aşireti).
Ozanlar köy - Merkez - Ağrı
1928 K: İranos
E1902 Epr I.655, Beg: Yeranos [ Erm ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi.
Yığıntepe köy - Merkez - Ağrı
1902, 1928 K: Yeğnitepe
E1902 Epr I.404: Plur [ Erm "höyük" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Karapapak yerleşimi
■ 5. yy başında Ermeni kilisesine yeniden örgütleyen Aziz Sahag bu köyde ölmüştür. 1893'te 76 hanede 500 dolayında Ermeni nüfusu vardı. SN
■ Şimdi Kürt Karapapak karışık yerleşimidir. mose
YukarıSaklıca köy - Merkez - Ağrı
1946 MYK: Yukarı Veretek
1928 K: Veretik ulya [ Erm ]
Ballıbostan köy - Merkez (Murat bucağı) - Ağrı
1928 K: Kazer
E1918 Beg: Ğazaraküğ [ Erm "Lazar (öz.) köyü" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Kürd/Karapapak yerleşimi
Geçitalan köy - Merkez (Murat bucağı) - Ağrı
1928 K: Gerger [ Erm gargar' "yığmataş, tümülüs, höyük" ]
■ Kürd yerleşimi
■ Karapapak köyü iken halihazırda büyük ölçüde Kürtleşmiştir. seyyah
Yazılı köy - Merkez (Murat bucağı) - Ağrı
1928 K: Mengeser
E1918 Beg: Mangasar [ Erm "yavrucuk (İsacık) dağı" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Karapapak yerleşimi
■ Mangasar esasen buranın 16 km kuzrydoğusunda bulunan dağın (Ziyaret Tepesi) ve o dağdan doğan ırmağın (Körsu Deresi) adıdır. SN
Meydandağı köy - Patnos (Dedeli bucağı) - Ağrı
1928 K: Xırindanis [ Erm ]
Tanyeli köy - Patnos - Ağrı
1928 K: Miç [ Erm "orta" ]
Erm: Miçnkeğ [ Erm "ortaköy" ]
Dağalan köy - Patnos (Sarısu bucağı) - Ağrı
1928 K: Arziğak [ Erm ]
Çatmaoluk köy - Patnos (Sarısu bucağı) - Ağrı
1928 K: Mendesor [ Erm ]
Patnos ilçe - Patnos - Ağrı
E905 Ardz: Patnots [ Erm padnots? "odunluk?" ]
■ Erm Patnots 10. yy'dan itibaren kaydedilmiştir. +nots eki Ermenice `+lik` anlamındadır, ancak Erm *Padnots `odunluk` sözcüğüyle birleştirilmesi tahminden ileriye gidemez. Bazı Türkçe kaynaklarda zikredilen Yun Patisos/Patissos adı hayal mahsulüdür. SN
■ Yerin adı büyük ihtimalle çevre sazlıklarda bulunan ördeklerin [ Erm. Pat/Bad:Ördek ] bolluğundan kaynaklanmaktadır (?) Anton
■ © 22.01.1863 Erzurum ve Hakkari eyaletleri dahilinde kain Malazgird, Sarısu, Patnos ve Erciş kazalarında meskun Hasnanlı ve Haydaranlı Aşiretleri aralarındaki husumetten doğan olayları önlemek üzere Anadolu Ordusu tarafından Miralay İsmail Bey'in görevlendirildiği. deyar heyran
Bayramyazı köy - Taşlıçay - Ağrı
1928 K: Alikur
E1918 Beg: Ağixor [ Erm "tuzluçukur" ]
■ Kürd yerleşimi (Celali aşireti).
■ Azeri köyü iken tedricen Kürtleşmiştir. seyyah
Geçitveren köy - Taşlıçay - Ağrı
1946 MYK: Gulesor/Gılesor
E1918 K: Keğatsor [ Erm "güzeldere" ]
■ Karapapak yerleşimi
■ Karapapak köyüdür. Kürd Gulêsor `kızılgül` yorumu bu nedenle zayıf olasılıktır. SN
Samanyolu köy - Taşlıçay - Ağrı
1928 K: Usikomu [ Kürd komikaûsê "Yusuf ağılı" ]
E1918 Beg: Husigikom [ Erm "Yusuf ağılı" ]
■ Kürd yerleşimi (Plakani aşireti).
Taşteker köy - Taşlıçay - Ağrı
1514, 1928 Krz 107: Üçkilise
E390, E482 Pav 121, MKh: Pakavan [ Erm "tapınakkent" ]
■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Kürd yerleşimi (Celali aşireti).
■ Hıristiyanlık öncesinde Ermeni ülkesinin en ünlü Zerdüştî ateş tapınağı buradaydı. 371 yılında Başkomutan Muşeğ Mamigonyan Bagavan'da İranlılara karşı zafer kazandı. Köyün sırtındaki Taşteker Dağı eski metinlerdeki Nbad/Nipates Dağı'dır. SN
Yukarıtaşlıçay köy - Taşlıçay - Ağrı
1928 K: Yukarıtaşlıçay
E1918 Beg: Tsünag [ Erm "karpınar" ]
■ Azeri yerleşimi
Dorukdibi köy - Tutak - Ağrı
E905, 1928 Ardz, K: Hasun [ Erm hasun "olgun" ]
Dönertaş köy - Tutak - Ağrı
1928 K: Kalé
E1902 Epr I.177: Gale [ Erm "harman" ]
■ 1820'lere dek Ermeni yerleşimi iken daha sonra terkedilmiş ve Kürtlerce iskân edilmiştir. SN
Ekincek köy - Tutak - Ağrı
1928 K: Sevik/Sevk
E1902 Epr I.177: Sevk' [ Erm "karalar" ]
■ Karapapak yerleşimi
■ 1820'lere dek Ermeni yerleşimi iken daha sonra terkedilmiş ve Karapapak muhacirler iskân edilmiştir. SN
Tutak ilçe - Tutak - Ağrı
1928 K: Tutak [ Kürd dutax? "ikimahalle" ]
Osm: Antep/Antap (idari bölge)
E1902 Epr I.176: Andap' (idari bölge) [ Erm ]
■ İdari bölge adı öteden beri Andap/Antap'tır. Ortaçağ Ermeni kaynaklarındaki Dvaradzadap' iline tekabül eder. İsim muhtemelen Ermenide dap' `düzlük, alan` kelimesiyle igili olmakla birlikte tam yapısı açık değildir. ■ Kasaba 1878'de iskân edildi. Nehrin iki yakasını kapladığı için İkimahalle adı verildiği rivayet edilir. SN
■ 1878'de Karapapak nüfusun iskân edildiği bir yer iken günümüzde Türk-Kürt nüfus eşitlenmiştir. seyyah
Yolüstü köy - Merzifon - Amasya
1928 K: Görköy [ Tr göl? ]
E1902 Epr II.99: Lic [ Erm "göl" ]
■ Eprigyan'a göre 19. yy başında 200 haneli zengin bir Ermeni köyü iken dağılmıştır. 19. yy sonunda 20 hane Ermeni ve 40 hane Türk nüfusu vardır. Türkçe adı muhtemelen `göl` sözcüğünden bozulmuştur. SN
Aktarla köy - Merzifon (Sarıbuğday bucağı) - Amasya
1928 K: Nurani [ Erm nor ani "yeni Ani" ]
Çaybaşı köy - Merzifon (Sarıbuğday bucağı) - Amasya
1928 K: Löşdiğin [ Erm ]
Kızıleğrek köy - Merzifon (Sarıbuğday bucağı) - Amasya
1928 K: Kızıl Ekrek [ Erm akrag "çiftlik" ]
■ Kürd yerleşimi (Şêxbizin aşireti).
Ilıpınar köy - Taşova (Esençay bucağı) - Amasya
1928 K: Çermük [ Erm çermug "ılıca" ]
■ Gürcü yerleşimi
YazıSöğüt köy - Şereflikoçhisar - Ankara
1928 K: Derevenk [ Erm diravank' "İsa manastırı" ]
■ Türk yerleşimi. Mert Çakmak
Ulugüney köy - Alanya - Antalya
1282, 1946 Bibi, MYK: Alara
E1274 Smp: Alara Pert [ Erm "Alar kalesi" ]
■ 12. yy sonlarında Kilikya kralı III. Levon'a tabi Manavgad'lı Mixael adlı kişinin beylik merkezi idi. Asıl isim Alar olup Türkçeye muhtemelen Ermenice genitiv hali olan Alara aktarılmıştır; nihai kökeni belirsizdir. SN
Akkiraz köy - Çıldır (Kurtkale bucağı) - Ardahan
1928 K: Kertene
E1918 Beg: Krtnaküğ [ Erm "Krtn (?) köyü" ]
■ Ahıskalı Türk yerleşimi metonio
Haritada yeri belli olmayanlar.
Topluca mz -
Yr2011 BÇ: Miting [ Erm ]
? mz - Merkez - Ağrı
E490: Pertgunk' [ Erm "kalecikler" ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
■ Lazar Parpetsi'nin Tarih'inde zikredilen Artsak/Ardzag köyü ve Berdkunk'/Pertgunk' kalesi Ağrı Merkez Çatalipaşa veya Sarıca köyleri civarında olmalıdır. SN
? mz - Merkez - Ağrı
E490: Ardzag [ Erm ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
■ Lazar Parpetsi'nin Tarih'inde 451 yılı olayları bağlamında anılan Artsak/Ardzag köyü ve Berdkunk'/Pertgunk' kalesi Ağrı Merkez Çatalipaşa veya Sarıca köyleri civarında olmalıdır. SN
Topluca mz -
Yr2011 BÇ: Miting [ Erm ]
? mz - Merkez - Ağrı
E490: Pertgunk' [ Erm "kalecikler" ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
■ Lazar Parpetsi'nin Tarih'inde zikredilen Artsak/Ardzag köyü ve Berdkunk'/Pertgunk' kalesi Ağrı Merkez Çatalipaşa veya Sarıca köyleri civarında olmalıdır. SN
? mz - Merkez - Ağrı
E490: Ardzag [ Erm ]
■ Bugünkü adı bilinmemektedir.
■ Lazar Parpetsi'nin Tarih'inde 451 yılı olayları bağlamında anılan Artsak/Ardzag köyü ve Berdkunk'/Pertgunk' kalesi Ağrı Merkez Çatalipaşa veya Sarıca köyleri civarında olmalıdır. SN
Heliksan köyü ağrı merkez aleksandros onur ekleyin
YanıtlaSil